De Romeinen in de regio: Excursie naar Elst, Nijmegen en Xanten

Bestuur en vele leden van Wageningen Monumentaal reisden op 23 april 2011 via Elst en Nijmegen naar Xanten uit interesse voor de architectuur en stadsplanning door de Romeinen. Hieronder een terugblik. Aan het eind van deze tekst staan hyperlinks naar diverse bronnen.
 
In Elst worden de voormalige Romeinse tempels bezocht. Fundamenten van het hoofdheiligdom van de Bataven zijn aan het licht gekomen onder de Grote of St. Maartenskerk, toen deze in 1944 door het oorlogsgeweld van de Slag om Arnhem werd vernield. De tempels behoren tot de grootste die ten noorden van de Alpen zijn gevonden. Voor de plaatsing van de eerste stenen tempel was de plek al als cultusplaats in gebruik.
In Nijmegen worden resten van het Romeinse castrum de Hunerschans bezocht. Nijmegen was in de Romeinse tijd het grootste verdedigingswerk en –stad in Nederland. Op de rand van de stuwwal wordt het belang van de schans duidelijk.
 
In Xanten wordt daarna het Archeologisch Park Xanten (resten van Colonia Ulpia Traiana) onder leiding van archeoloog en Romeinenkenner drs Maarten Dolmans bezocht.
Met een oppervlakte van 73 hectare was Colonia Ulpia Traiana na Colonia Claudia Ara Agrippinensium (Keulen) en Augusta Treverorum (Trier) de derde grootste Romeinse stad ten noorden van de Alpen en een van de belangrijkste steden van de provincie Germania Inferior. Met het beeld van Romeins Xanten is een goede voortstelling te maken hoe bijvoorbeeld Nijmegen in die tijd er moet hebben uitgezien.
 
Stadswording
De eerste stadswording vond met Ur circa 6000 jaar geleden plaats in het gebied van Eufraat en Tigris niet ver van het Middellandse Zeegebied, waar eeuwenlang de stad verder zou evolueren tot Rome en het Romeinse Rijk. Tijdens het Romeinse Keizerrijk omvatte het rijk ook grote delen van West-Europa, waar nog geen stedelijke ontwikkeling plaats had gevonden. Rome (stichting 10e eeuw voor Christus) telde in de 2e eeuw na Christus, als hoofdstad van dit enorme rijk, meer dan een miljoen inwoners. Steden als Londen en Parijs zouden in West-Europa dit aantal pas halverwege de 19e eeuw bereiken. Vanaf de derde eeuw begon het rijk in verval te raken waarna in de loop van de vierde en vijfde eeuw een definitieve splitsing in een West- en Oost-Romeinse Rijk volgde. Byzantium (beter bekend als Constantinopel) werd in deze tijd de nieuwe hoofdstad van het rijk en overvleugelde al spoedig de vorige hoofdstad Rome dat inkromp tot een gemiddelde provinciale stad. Bij de bouw van een nieuwe stad oriënteerde men zich vaak op de hoofdstad van het Romeinse Rijk, Rome. De steden werden gebouwd volgens een schematisch plan met vaste onderdelen. Zo konden openbare gelegenheden als een forum, tempels, een arena, een circus, theaters en thermen niet ontbreken. In de provincies werden nieuwe steden vaak gebouwd op plaatsen waar de Romeinse legerplaatsen waren gevestigd. In de stad woonden als bovenlaag van de bevolking de rijke grootgrondbezitters uit de omgeving. Van hen werd verwacht dat ze een deel van hun vermogen beschikbaar stelden in dienst van de stad. Zij waren degenen die de verschillende spelen financierden, feesten voor de goden organiseerden, monumenten lieten bouwen en straten en pleinen lieten aanleggen en onderhouden. Hoe vrijgeviger de rijke burgers zich opstelden, hoe hoger hun aanzien was en hoe groter de invloed die zij konden uitoefenen in de verschillende ambten die ze bekleedden. Naast een woning in de stad bezaten grootgrondbezitters en rijke burgers vaak een villa op het platteland. De woning van de rijken in een Romeinse stad noemen we domus, de armen woonden in de insulae.
LINKS

http://www.ampersand.cc/logboek/romwandeling/index.htm

http://www.youtube.com/watch?v=uh3p6M_DdFk&feature=related = Hunerschans Nmgn

http://www.youtube.com/watch?v=TgVS5ecxyJg&feature=related = Noviomagus Nmgn

http://nl.wikipedia.org/wiki/Colonia_Ulpia_Traiana
 
Zie ook de Limesatlas  door Uitgeverij 010

Geschreven door: Veelders